ایران میلیاردها لیتر آب صادر کرد

در شرایطی که بسیاری از شهرهای ایران با بحران کم‌آبی و قطعی مکرر آب مواجه‌اند، آمارهای رسمی از صادرات گسترده محصولات کشاورزی آب‌بر حکایت دارد. یکی از شاخص‌ترین نمونه‌ها، هندوانه است؛ محصولی که سالانه بیش از چهار میلیون تن از آن در کشور تولید می‌شود و حدود ۶۰۰ هزار تن نیز به خارج از کشور صادر می‌شود. این در حالی است که ایران با پدیده‌ای به نام «صادرات آب مجازی» مواجه شده است؛ به معنای صادرات غیرمستقیم منابع آبی کشور از طریق محصولات کشاورزی پرمصرف.

به گزارش اقتصادگلد به نقل از فارس، اگرچه بسیاری از نقاط کشور با تنش آبی، کاهش سطح آب سدها و نشست زمین مواجه‌اند، کشت هندوانه و سایر محصولات پرمصرف در مناطق خشک و نیمه‌خشک همچنان ادامه دارد. بر اساس گزارش‌های رسمی، تولید هر کیلوگرم هندوانه نیازمند ۳۰۰ تا ۵۰۰ لیتر آب است؛ یعنی بیش از ۱.۵ میلیارد مترمکعب آب فقط برای تولید این محصول در یک سال مصرف می‌شود.

در همین حال، بسیاری از شهرهای بزرگ و کوچک کشور، از جمله تهران، یزد و زاهدان، طی هفته‌های اخیر با قطعی‌های گسترده و طولانی‌مدت آب روبه‌رو بوده‌اند. با این حال، سیاست‌گذاری‌های آبی و کشاورزی کشور همچنان به اصلاحات ضروری تن نداده و برنامه جامع «الگوی کشت» هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.

طبق اعلام وزارت نیرو، بیش از ۲۷۰ شهر ایران در وضعیت تنش آبی قرار دارند. با این وجود، هندوانه یکی از محصولات کشاورزی است که با وجود نیاز آبی بالا و بازدهی اقتصادی پایین، همچنان در مقیاس وسیع کشت می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که بخشی از این محصول نیز با قیمت‌هایی پایین‌تر از هزینه برداشت به فروش می‌رسد و در مواردی حتی روی دست کشاورزان می‌ماند.

مقاصد اصلی صادرات هندوانه ایران، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس هستند؛ کشورهایی که خود با بحران آب مواجه‌اند اما با واردات محصولات کشاورزی، منابع آبی مورد نیازشان را از طریق «آب مجازی» تأمین می‌کنند. به این ترتیب، در حالی که ایران با چالش جدی تأمین آب شرب روبه‌روست، منابع آبی آن در قالب محصولات کشاورزی راهی کشورهای دیگر می‌شود.

کارشناسان سال‌هاست نسبت به تداوم این وضعیت هشدار می‌دهند. با این حال، هنوز حمایت مؤثری از کشاورزانی که بخواهند الگوی کشت خود را تغییر دهند وجود ندارد. نه سیاست‌های تشویقی برای جایگزینی آبیاری سنتی با روش‌های نوین اجرایی شده و نه بستر مناسبی برای توسعه کشت گلخانه‌ای فراهم آمده است. در نتیجه، کشاورزان ناچارند به شیوه‌های کم‌بازده سنتی ادامه دهند و این چرخه باطل همچنان ادامه دارد.

ادامه روند کنونی، پیامدهای جبران‌ناپذیری برای منابع آبی کشور به همراه خواهد داشت. در چنین شرایطی، صادرات هندوانه دیگر نه افتخار کشاورزی تلقی می‌شود و نه قابل توجیه برای کشوری که بخش بزرگی از جمعیتش با بحران آب دست‌وپنجه نرم می‌کنند.